Verrotting
Stinkend fruit
Mijn moeder vertelde mij dat ze de meest stinkende vrucht ter wereld heeft gegeten toen ze op vakantie was op Java, Indonesië. Daar werd het omschreven als de vrucht van de hel. De naam van deze vrucht kent men als doerian. Volgens haar is het een geur die heel heftig is maar niet te omschrijven valt. In Azië noemt men het ook wel de koning van de vruchten. Een bijzondere benaming voor een fruitsoort die in verscheidene steden in publieke plekken worden verboden, zoals het openbaar vervoer, ziekenhuizen en bibliotheken. Dat komt door de scherpe geur die het verspreidt, dat lijkt op de geur van een geïnfecteerde wond. Echter heeft het een heerlijke smaak: het proeft als zoete vla. (1) Dat is zeer opvallend gezien onze smaak voor ongeveer 70% wordt bepaald door geurmoleculen. Volgens een onderzoek uit 2017, gepubliceerd door Nature Genetics, wordt de geur van de doerian bepaald door de genen. De geur wordt verspreid op het moment dat de vrucht rijp is. Bij dit proces is een soort plantenhormoon betrokken. Het gen zit niet alleen in de vrucht, maar ook in de bladeren en wortels van de boom. In plaatst van een visueel aantrekkelijke vrucht te zijn, verspreidt de doerian een geur om primaten te lokken. (2) Het verspreiden heeft dus een nut, het aantrekken van dieren. Planten daarentegen kunnen ook penetrante geuren verspreiden om dieren en insecten te lokken. Echter doen zij dit voor hun voortplanting.
Stinkende planten en bloemen
In Hortus Leiden bloeit eens in de 10 jaar de Amorphophallus titanum wat in de volksmond ook wel de reuzenpenisplant wordt genoemd.
De bloeiperiode duurt ongeveer twee dagen en verspreidt de eerste dag een stinkende geur dat wordt omschreven als rottend vlees. De dag erna bloeit de plant zonder geur te verspreiden. (3) In het Zwitserse Basel stond nog in 2011 de ’reuzenaronskelk’ in bloei wat een soortgelijke geur verspreid. Deze plant bloeit echter maar eens in de zeventien jaar.
Deze bijzondere en zeldzame planten, die in het wild in het regenwoud op Sumatra te vinden zijn, verspreiden een vieze geur om vliegen en andere insecten aan te trekken, die nodig zijn voor bestuiving en voortbestaan van de plant.(4)
Op West-Sumatra vindt men de aronskelk, ook wel lijkbloem. Dit is de grootste bloem ter wereld en ook de meest stinkende. Deze bloem bloeit eens in de zeven tot tien jaar. De bol van de bloem stoot een geur uit die chemische verbindingen bevat, wat geassocieerd wordt met rottende vis, stinkende schoenen, uitwerpselen en beschimmelde kaas. (5)
Deze bloem maakt deel uit van het geslacht Rafflesia en is net als de penisplant zeer zeldzaam. De aronskelk kan een diameter van wel 1 meter bereiken en tot 10 kilogram wegen. Er zijn nog tal van planten en bloemen met dit soort rottende geuren zoals de Stapelia-succulent in Zuid-Afrika en de Nemexia-wijnstrokken in Noord-Amerika. Een andere opvallende verschijning is de Bublophyllum-orchidee. Haar hangende bloembladen hebben een scherpe geur die vergelijkbaar zijn met de geur van urine, opgedroogd bloed of warme mest. (6)
Vergankelijkheid
De laatste adem van de herfst
In Nederland kennen wij ook tal van geuren die geproduceerd worden door bloemen, vruchten en planten, maar een welbekende geur is die van bladeren in de herfst. De geur van bladeren die vergaan en dus de geur van vergankelijkheid. De bladeren ‘ademen’ een aantal gassen uit die zorgen voor een typisch aardse herfstgeur. Deze gassen, zoals terpeen en pineen, kennen een dennenachtige geur. De schimmel, genaamd Geotrichum candidum, breekt planten af en creëert een chemische reactie wat de geur verspreidt die wij associëren met de herfst. Deze schimmelsoort is echter niet uniek in Nederland of Europa, maar wordt overal ter wereld aangetroffen. (7)
Ontbindings(geur)moleculen
Ons lichaam is hard bedraad om specifieke geuren te identificeren. Net als herten, zijn wij in staat om gevaar te ruiken. Wanneer aminozuren in ons lichaam worden afgebroken, komen er moleculen vrij die worden geassocieerd met verval. De moleculen noemen we indool, cadaverine, putrescine, skatol, We hebben receptoren in onze neus die specifiek zijn voor de geurmoleculen voor putrescine en cadaverine. Bij de geur van een slechte adem komen de geurmoleculen vrij die wij associëren met de geur van ontbinding. (8) Slechte geuren zijn relatief. Mensen zijn universeel intolerant voor vieze geuren, omdat deze verband houden met ziekte. Mensen dachten vaak dat men door het inademen van slechte geuren zelf ziek zouden worden. (9)
Nuri McBride, academicus en schrijver achter het blog Death / Scent, zegt dat putrescine werkt als een soort waarschuwingsprikkel. Tijdens een onderzoek aan de Universiteit van Kent, onder leiding van Dr. Arnaud Wisman, werd een test gedaan met de geurmolecuul putrescine. Deze geurmolecuul werd door middel van buizen in een kamer met deelnemers verspreidt. Een groep proefpersonen werd gevraagd om op een knop te drukken om aan te geven hoe ze over de deelnemers van een andere groep dachten. Degene die putrescine in de kamer hadden, waren over het algemeen agressiever en vijandiger tegenover de buitenstaande deelnemers dan de controlegroep. (10) De uitkomst van de studie is het volgende: wanneer de geur van ontbinding in de buurt is, kan dit erop wijzen dat de dood nabij is. Door onze natuurlijk overlevingsdrang, belanden wij door deze geur in een soort fight-or-flight modus. (11)
In een andere studie uit 2015, uitgevoerd door onderzoekers van de Medical University of South-Carolina, bleek dat bij 52 oorlogsveteranen traumagerelateerde geuren een primaire rol speelden in hun leed. Echter kon de trigger een willekeurige geur zijn en niet specifiek de geur van verbranding, brandstof of bloed dat verband houdt met oorlog. (12)
Vrees
Angstzweet
Studies hebben aangetoond dat geur van invloed is op hoe wij ons onbewust gedragen. Uit een studie van de Universiteit Utrecht (2015), geleid door Jasper de Groot blijkt dat ''angstzweet een andere chemische samenstelling heeft dan zweet dat vrijkomt bij andere emoties.'' Mensen zijn in staat om op basis van de geur van zweet een onderscheid te kunnen maken of dit afkomstig is van iemand met een positieve stemming of iemand met angstgevoelens. (13)
A Carcass - Charles Baudelaire
(…) The sun shone down upon that putrescence,
As if to roast it to a turn,
And to give back a hundredfold to great Nature
The elements she had combined; (14)
(1) Gestalten, 2019. The Essence, Discovering the World of Scent, Perfume & Fragrance, pg. 75
(2) https://eu.idtdna.com/pages/community/blog/post/what-makes-the-durian-smell-so-bad#:~:text=Turns%20out%2C%20durian%20stinks%20because%20of%20it's%20genetics.&text=That%20gene%2C%20researchers%20also%20found,the%20leaves%20and%20root%20stems.
(5) Gestalten, 2019. The Essence, Discovering the World of Scent, Perfume & Fragrance, pg. 79
(6) Id. Pg. 79
(7) Id. Pg. 29
(8) Id. Pg. 20
(9) Id. Pg. 147
(10) Id. Pg. 20, 21
(11) Id. Pg. 21
(12) Id. Pg. 21
(13) Id. Pg. 20
(14) https://fleursdumal.org/poem/126 Charles Baudelaire
Comments